رژیم کلیه مجموعه راهنمایی هایی برای مبتلایان به بیماران کلیوی است. این توصیه ها به میزان نقص کلیوی فرد بستگی دارند اما در کل شامل مقادیر کنترل شده سدیم، پتاسیم، فسفر، پروتئین و مایعات مورد استفاده بدن است.

برای بیماری کلیه بطور خاص رژیم واحدی وجود ندارد بلکه از فردی به فرد دیگر میتواند متغیر باشد. رژیم تنظیمی برای بیماران به دلیل منحصربه فرد بودن افراد عینا مثل هم نیست.

این افراد حتما باید زیر نظر رژیم درمانگر باشند  تا جزئیات دقیق‌تری از رژیم تنظیمی برای آنها را مشخص کرده و در اختیارشان قرار دهد.همچنین باید مشخص شود که فرد در چه مرحله ای از بیماری قرار دارد ،آیا دیالیز می‌شود یا نه و به علاوه از عوامل تغذیه ای عادی از قبیل سن،قد و وزن در ارزیابی رژیم مورد استفاده قرار میگیرد .

تبعیت دقیق از رژیم کلیوی می تواند علائم نقص کلیوی را تخفیف داده و مدت زمان قابل استفاده بودن کلیه ها را نیز افزایش می دهد.

سدیم:

سدیم یک ماده معدنی ضروری برای انجام بسیاری از فرآیندهای بدن می باشد. از مهمترین اعمال سدیم حفظ سطح مایعات بدن میباشد. ازدیاد تجمع سدیم در بدن موجب تشنگی و تجمع مایعات در بدن می گردد .

کلیه ها با حفظ عملکرد طبیعی خود به حفظ سطح سدیم در بدن کمک می‌کند؛ در نتیجه به دنبال نقص کلیوی مقادیر دریافتی روزانه سدیم نیز در بدن اهمیت پیدا می کند.

همانطور که همه ما میدانیم نمک(Nacl    ) یکی از چاشنی های اصلی غذاهای مصرفی ما میباشد.اما یافتن جایگزینی مناسب به جای نمک در غذاها می‌تواند در کاهش دریافت سدیم و ازدیاد این ماده معدنی در بدن افراد به ویژه در بیماران کلیوی کمک‌ کنند.

غذاهایی مثل چیپس سیب زمینی، چوب شور، گوشت‌های فرآوری شده ، پنیر رسیده و سایر غذاهای شور و نمک سود می توانند میزان سدیم را در بدن افزایش دهند و خطرساز باشند. به همین دلیل بیماران باید از مصرف این مواد خودداری کنند.

پتاسیم:

 این ماده معدنی نیز  برای اعمالی از  قبیل حفظ تعادل آب و الکترولیتها، ارسال پیام های عصبی به عضلات و همکاری در فعالیت‌های متابولیکی ضروری است .

میزان پتاسیم نیز همانند سدیم توسط کلیه ها تنظیم می‌شود و در صورت اختلال در عملکرد کلیه ها،بدن با مشکل حفظ سطح تعادل آن در بدن مواجه می شود.

برخلاف سدیم حذف این ماده ی معدنی از رژیم غذایی نیز دشوار می باشد؛ زیرا پتاسیم تقریباً در تمام مواد غذایی مثل میوه‌ها، سبزی‌ها ،گوشت و محصولات لبنی یافت می شود.از طرفی این ماده ی معدنی ثبات و یکنواختی ضربان قلب را تحت تاثیر قرار می دهد و تجمع آن در بدن برای قلب بسیار خطرناک و کشنده است‌.

ولی به منظور حذف پتاسیم از سبزیحات برای استفاده ی بیماران کلیوی  روشی بنام  خیساندن موجود است.این روش بر مبنای نوع سبزی متفاوت است ؛ بدین صورت که به طور مکرر سبزی آب کشی شده و در مقادیر زیادی آب جوشانده می شود و بدین طریق میزان پتاسیم آن کاهش پیدا می کند.

فسفر:

بدن به منظور ساخت و حفظ سلامت استخوان ها به میزان مشخصی از کلسیم و فسفر نیاز دارد. از این رو فسفر نیز یکی از مواد معدنی ضروری بدن می باشد.

کلیه ها نیز وظیفه برقراری تعادل مقادیر موجود این دو ماده در بدن را بر عهده دارد؛ بنابراین مشکلات کلیوی این تعادل  را دچار اختلال می‌کند و فرد را نیازمند مراحلی به منظور برقراری حفظ تعادل می‌سازد.

تجمع مقادیر زیادی فسفر می‌تواند موجب خروج کلسیم از استخوان ها و ضعیف و شکننده تر شدنش گردد و خطر از دست دادن استخوان برای این بیماران بسیار جدی می باشد. در رژیم مخصوص برای این بیماران توصیه می‌شود تا از غذاهای غنی از فسفر مثل آبجو، سودا ،پنیر، شیر ،ماست ،صدف، لوبیا، نخود، دانه ها و بسیاری از محصولات غله ای استفاده نشود.

داروهایی نیز موجود است که با اتصال به فسفرِ مواد غذایی قادر به جذب فسفر دریافتی از آن می باشد.

پروتئین:

همانطور که میدانیم پروتئین ها نقش عمده ای در جهت ساخت و حفظ عملکرد عضلات و اندام های مختلف بدن دارند؛ در نهایت نیز به شکل اوره توسط کلیه‌ها دفع می‌شود.

به دنبال نقص عملکرد کلیه‌ها این مکانیزم نیز دچار مشکل می‌شود ؛در نتیجه شخص باید مراقب میزان پروتئین دریافتی روزانه باشد که نه تنها بدن با کمبود پروتئین مواجه نشود بلکه تجمع مقادیر زیادی اوره در بدن اتفاق نیفتد.

تا قبل از دیالیز رژیم کم پروتئین به این بیماران توصیه می‌شود اما پس از شروع دیالیز توصیه می‌شود تا از پروتئین ها بخصوص پروتئین های با کیفیت بالا مثل گوشت و تخم‌مرغ بیشتر استفاده کنند.

مایعات:

تنظیم میزان آب موجود در بدن نیز از دیگر وظایف مهم کلیه هاست و نقص عملکرد کلیه ها می‌تواند در این مورد بسیار خطرآفرین باشد.

تجمع مایعات در بدن می‌تواند باعث تورم در پاها، قوزک پا و همچنین سایر نواحی بدن شود و تورم های دردناک و ازدیاد وزن پیش آورد.

این مسئله هم چنین باعث بالا رفتن فشار خون و تاثیرات منفی بر قلب می شود.بهترین روش برای جلوگیری از این مشکل در بیماران کلیوی کنترل نمک( سدیم) دریافتی است.

عملکرد و موارد احتیاط:

همانطور که میدانیم نسبت صحیح الکترولیت ها و مواد معدنی و مایعات در جریان خون افراد به خصوص بیماران کلیوی که دیالیز می شوند اهمیت زیادی دارد.

اختلال در عملکرد کلیه ها نیز می تواند باعث تجمع موادی در بدن گردد که علائمی چون تهوع، استفراغ، خستگی، ضعف، خواب آلودگی و ... را به دنبال دارد.

کاهش دریافت برخی از ترکیبات غذایی در این بیماران می تواند به کنترل این عوارض کمک کند ولی در صورت محرومیت شدید مواد مغذی می‌تواند به سوءتغذیه منتهی شود.

 در نتیجه دنبال کردن یک رژیم صحیح و متعادل در بهبود حال این بیماران میتواند بسیار موثر باشد.

 بیماران کلیوی در خطر بیشتر بیماری های قلبی قرار دارند.از این رو رعایت رژیم‌ کم چربی برای این افراد ضرورت دارد.

با وجود محدودیت های زیادی که در غذا های دریافتی بیماران کلیوی وجود دارد تنظیم دریافت کالری صحیح روزانه برای این بیماران مشکل می شود و اگر میزان دریافت کالری کافی نباشد امکان تجزیه بافت های بدنی برای این افراد وجود دارد؛از این رو بیمار کلیوی در خصوص رژیم غذایی خود حتما باید تحت نظارت پزشک عمل کند تا اختلالی در روند درمان او ایجاد نشود و نیاز های بخصوص اون تعیین شود.

معمولا مکمل های رژیمی نیز در جهت حفظ تغذیه این بیماران در روند درمان لازم می شود.

*** معمولا به بیماران کلیوی مکمل ویتامین های محلول در آب(مخصوص بیماران کلیوی) توصیه می شود.
*** در بیماران کلیوی، هایپر لیپیدمی رایج است. استفاده از دارو های تجویزی و رژیم غذایی مناسب می تواند به این بیماران
کمک کند