به نام خداوند جان و خرد
مقدمه
بنا بر آمارهای سازمان بهداشت جهانی، از هر سه فرد بالغ در جهان، یک فرد از فشار خون بالا رنج می برد که بر این اساس نزدیک به یک میلیارد نفر در جهان مبتلا به این بیماری هستند.
این سازمان هم چنین اعلام کرده است که فشار خون سلامتی یک سوم از افراد بالای 25 سال در جهان را تحت تاثیر قرار داده است.
فشار خون بیماری است که معمولا افراد به ندرت متوجه ابتلا به آن می شوند زیرا نشانه ی خاصی ندارد تا به آن پی ببرند به همین دلیل به آن قاتل خاموش نیز می گویند.
متاسفانه افراد زمانی برای اولین بار متوجه می شوند فشارخون دارند که به دلیل مشکلات قلبی به بیمارستان مراجعه می کنند.
اندازه گیری فشارخون تنها روش برای پی بردن به این مشکل است.اندازه گیری فشارخون بسیار ساده است،تنها چند دقیقه طول می کشد و توسط پزشک یا پرستار انجام می شود.
توصیه ها و راهنمایی های پزشک از مهم ترین عوامل اثر گذار در بهبودی این افراد می باشد.
عوارض فشارخون
فشار خون به مقدار فشاری گفته می شود که توسط خون به دیواره‌ی رگ ها وارد می‌آید و یکی از علائم حیاتی است.
فشار خون در نواحی نزدیک قلب، بیشتر و به نسبت فاصله گرفتن از قلب کم تر می شود.
فشار خون با جریان یافتن به شاهرگ ها و به رگ ها کم می شود. اصولا فشارخون در بخش های مختلف سیستم گردش خون متفاوت است. معمول ترین روش اندازه گیری فشار خون به وسیله فشارسنج است.
فشارخون نرمال در انسان درحال استراحت در محدوده 100 الی 140 میلیمترجیوه (سیستولیک) و 60 الی 90 میلیمتر جیوه (دیاستولیک)قرار دارد. به طور معمول اگر فشار خون به صورت پایدار بالاتر از 140 سیستول و 90 دیاستول قرار گیرد، پاتولوژی و بیماری محسوب می گردد.به عارضه افزایش فشار خون بیش از حد طبیعی، فشارخون بالا یا پرفشاری خون گفته می شود.
همان طور که گفته شد فشارخون بالا معمولا به عنوان قاتل خاموش شناخته می شود زیرا با علائم ظاهری همراه نیست.این به این معنی است که ممکن است فردی یک سال فشارخون بالا داشته باشد اما متوجه نشود.
فشارخون بالا در صورتی که درمان نشود می تواند به آرامی به قلب،شش ها،رگ های خونی،مغز وکلیه ها آسیب برساند.
این بیماری اصلی ترین دلیل سکته مغزی و حمله های قلبی است.
تنها در برخی موارد فشار خون با علائمی همچون: سردرد در ناحیه پس سر، سرگیجه، تاری دید، طپش قلب،خستگی زودرس، تنگی نفس شبانه و یا هنگام فعالیت، درد قفسه سینه، ادرار کردن بیش از یک بار در طول شب همراه است.
اما فراموش نکنید فشارخون بالا معمولا علامتی ایجاد نمی کند.
عوامل به وجود آورنده
فشار خون دو نوع است: اولیه و ثانویه.
پرفشاری اولیه (اساسی) شایع ترین نوع پرفشاری خون است که 90 تا 95 درصد از کل موارد پرفشاری خون را شامل می شود.
تقریباً در تمام جوامع معاصر، فشار خون با افزایش سن بالا می رود و خطر ابتلا به پرفشاری خون در سنین بالاتر قابل توجه است.
پرفشاری خون ثانویه از یک دلیل قابل تشخیص ناشی می شود. بیماری های کلیوی شایع ترین دلایل فرعی پرفشاری خون می باشند.
همچنین پرفشاری خون می تواند ناشی از بیماری های غده درون ریز نظیر پرکاری تیروئید، کم کاری تیروئید، آکرومگالی، هیپرآلدوسترونیسم، پرکاری پاراتیروئید و فئوکروموسیتوما باشد.
دلایل دیگر پرفشاری خون ثانویه عبارتند از : چاقی، وقفه تنفسی در خواب، بارداری، مصرف بیش از حد شیرین بیان و داروهای تجویزی خاص، داروهای گیاهی و داروهای غیرمجاز
چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار می گیرند؟
افرادی که در خانواده ی آن ها فشارخون بالا وجود دارد.(دلایل ارثی)
افراد سیگاری
زنان باردار
زنانی که از قرص های پیشگیری از بارداری استفاده می کنند.
افرادی که تحرک زیادی ندارند.
افرادی که بیش از اندازه الکل مصرف می کنند.
افرادی که مواد غذایی پرچرب و پرنمک مصرف می کنند
افراد چاقی که اضافه وزن دارند.
افرادی که معمولا استرس دارند.
افرادی که بیماری های کلیوی شدید دادند.
افرادی که غده تیروئید و فوق کلیه آن ها اختلال دارد
تشخیص
از آن جایی که این بیماری علائم ظاهری ندارد بنابراین پزشک برای تشخیص،فشارخون فرد را اندازه گیری می کند.
فشارخون تحت شرایط مختلف می تواند متفاوت باشد.برای مثال فشارخون در طول روز بیشتر از شب است یا ممکن است بیمار در حین اندازه گیری فشارخون استرس داشته باشد یا عصبی باشد.به همین دلیل باید چند بار در روز فشارخون اندازه گیری شود تا نتایج دقیق تری به دست آید.
اگر پزشک متوجه شود که فرد فشارخون دارد تست های دیگری هم از او می گیرد:
آزمایش خون جهت آگاهی از میزان کلسترول و قند بیمار و اطمینان از سالم بودن کلیه ها
آزمایش ادرار برای این که متوجه شود آیا در ادرار بیمار خون،پروتئین و قند وجود دارد؟
الکتروکاردیوگرام: تستی که برای ثبت فعالیت های الکتریکی قلب انجام می شود.
گوش کردن به صدا قلب
نگاه کردن به رگ های خونی چشم
درمان دارویی
هر انسانی با دیگری تفاوت دارد و بعضی از داروها بر روی برخی افراد بهتر اثر می گذارد.
داروهایی که برای خانواده ویا دوستان شما مناسب است ممکن است برای شما مناسب نباشد.
بسیاری از مردم متوجه شده اند که یک دارو به تنهایی باعث کاهش فشارخون نمی شود؛ بنابراین مصرف چند دارو اثرات مختلفی را بر بدن می گذارد.
فشارخون بالا درمان نمی شود و اگر شما نیاز دارید که دارو مصرف کنید احتمالا باید در کل زندگی آنها را مصرف کنید.اگر شما مصرف این داروها را قطع کنید،فشارخون شما مجداا بالا می رود.
این خیلی مهم است که شما مصرف داروهای خود را ادامه دهید:حتی اگر احساس خوبی ندارید.
با پایین نگه داشتن فشارخون از قلب و رگ های خونی محافظت می شود تا آسیب نبینند.
توجه به مکانیسم های مختلفِ افزایش فشارخون، داروهای مقابله با افزایش فشارخون به چهار دسته ی کلی تقسیم می شوند:
1?_انواع دیورتیک ها، مانند تیازیدها، فورزماید و اسپیرونولاکتون
2?_بلوک کننده های سمپاتیک، مانند داروهای بلوک کننده ی بتا (آتنولول)یا آلفابلوکرها (پرازوسین)
3?_شلکننده های عروق، مانند بلوک کنندهی کانال کلسیم (نیفدیپین)و نیتروپروساید سدیم
4?_مهارکننده های آنزیم مبدل آنژیوتانسین، مانند انالاپریل یا بلوک کننده های آنژیوتانسین، مانند لوزارتان.
در این جا چند نمونه از این دارو ها را معرفی می کنیم
دیورتیک ها باعث کاهش فشارخون میشوند.
تیازید: دیورتیک های نسبتاً قوی هستند و معمولا در اوایل صبح مصرف میشوند.
فورزماید: با نظر پزشک به صورت تزریقی و خوراکی مصرف می شود.ممکن است باعث اختلالات گوارشی،تهوع، افزایش قندخون و … شود.احتمالا مصرف این دارو تا آخر عمر فرد می باشد.بهتراست این دارو صبح ها مصرف شود.
اسپیرونولاکتون: ممکن است نیاز باشد تا پایان عمر مصرف شود.بهتراست با معده پر(همراه غذا یا بعد غذا)و صبح ها استفاده شود.میتواند باعث اختلالات گوارشی،بی نظمی قاعدگی و سردرد شود.
داروهای مهارکننده ی بتا
به عنوان داروهای ضدآریتمی کاربرد دارند.این داروها با جلوگیری از فعالیت سمپاتیک ممکن است در نارسایی قلبی هم مفید باشند.از مصرف داروهای مهارکننده گیرنده ی بتا در بیماران مبتلا به آسم، اسپاسم و برونش باید اکیداً خودداری شود.در صورت نیاز یک داروی انتخابی با احتیاط فراوان وتحت نظر متخصص باید مصرف شود.
درمان تغذیه ای
شما می توانید فشارخون خود را با خوردن غذاهایی که چربی اشباع شده ی کمتری دارند و دارای مقدار کمی کلسترول هستند کاهش دهید.
خوردن میوه،سبزیجات و مواد لبنی کم چرب نیز مفید است.برنامه غذایی DASHشامل غلات کامل،مرغ خانگی،ماهی،آجیل و مقدار کمی چربی،گوشت قرمز،شیرینی و نوشیدنی های شیرین است. همچنین شامل موادغذایی است که مقدار زیادی پتاسیم، کلسیم، منیزیم، پروتئین و فیبر دارند.
پیشنهادات کلی تغذیه ای:
روزانه از میوه و سبزی حاوی پتاسیم (سیب زمینی کباب شده، گریپ فروت، زردآلو،گوجه فرنگی،هندوانه، پرتقال، موز، لوبیا ) بیشتر مصرف کنند.
مصرف غذاهای فیبردار (نان های سبوس دار، مواد غذایی غنی شده با فیبر، حبوبات و غلات سبوس دار، انواع سبزی ها و میوه ها و … )را افزایش دهند.
مصرف انواع روغن را کاهش داده و روغن زیتون، روغن سویا یا کلزا را جایگزین سایر روغن ها نمایند.
رژیم غذایی کم کالری طی مشاوره با مشاور تغذیه در پیش گیرند و وزن خود را در محدوده ایده آل تنظیم نمایند.
مصرف منابع کلسیم (شیر و انواع لبنیات کم چرب)را افزایش دهند.
در مصرف چای، قهوه و نوشیدنی های کافئین دار اعتدال را رعایت کنند.
حداقل دوبار در هفته مصرف ماهی های غنی از امگا 3مانند ماهی آزاد، ماهی تن،قزل آلا ، کپور، ساردین، خال مخالی و شاه ماهی را مصرف نمایند.
مصرف منابع ریبوفلاوین، اسیدفولیک،ویتامین هایC, B6، B12 را افزایش دهند.
برخی سبزی ها مثل چغندر، هویج، کلم پیچ، اسفناج، کرفس، شلغم و انواع کلم ها سدیم زیادی دارند و نباید مصرف شوند.
مصرف غذاهای شور را محدود کرده و از نمک در سر سفره اجتناب نمایند.
گیاهان زیر نیز باعث افزایش فشار خون می شوند:
شیرین بیان: افزایش دهنده فشارخون است. موادی دارد که خاصیت مینرالوکورتیکوئیدی دارند و نگهدارنده ی آب و املاح در بدن هستند. در گذشته، پیش از مسافرت های طولانی به شترها شیرین بیان میدادند تا آب و املاح در بدن آنها باقی بماند. از شیرین بیان در درمان زخم معده هم استفاده می شود،زیرا طبیعت گرم دارد.
گل گاوزبان (Bourrache) :با تحقیقات جدید صورت گرفته گل گاوزبان باعث افزایش فشارخون می شود و مصرف آن برای مبتلایان به فشار خون خطرناک است.
برخی از گیاهان نیز در تغییرات فشارخون موثرند مانند:
عصاره سیر: عصاره سیر به دلیل داشتن اثرات شبه پروستاگالندینی سبب کاهش مقاومت عروق و گشاد شدن رگ ها در نتیجه کاهش فشار خون می شود. عصاره این گیاه با افزایش تولید نیتریک اکسید موجب گشاد شدن عروق و کاهش فشار خون می گردد.
قطره خوراکی لیموترش: ترکیبات ترپنی موجود در اسانس لیموترش از جمله لیمونن سبب کاهش فشار خون می شوند. لیمونن و متابولیت های آن خاصیت گشاد کنندگی عروق داشته و از این طریق نیز سبب کاهش فشار خون می شوند. اسانس لیموترش با داشتن ترکیباتی مانند سیترال، لیمونن و لینالول فعالیت آنتی اکسیدانی داشته و از این رو با جلوگیری از اکسیداسیون “LDL “از تشکیل پالک در دیواره عروق و در نتیجه از بروز بیماری های قلبی عروقی و فشار خون جلوگیری می نماید.
عنّاب،گنه تلخه، شاه توت، سرخ ولیک، سیاهدانه، چای ترش و چای سبز نیز باعث کاهش فشارخون می شود.
