به نام خداوند جان وخرد
مقدمه
لیپیدها به طور متداول چربی نامیده می شوند و تری گلیسرید، فسفولیپید و استرول ها مثل کلسترول سه دسته مهم چربی به حساب می آیند.
نقش و عملکرد چربی در بدن
تامین انرژی: چربی منبع عمده انرژی بدن محسوب می شود و در حالت استراحت 60% از کالری بدن را تامین می کند و هرگرم چربی بیش از دو برابرهرگرم کربوهیدرات انرژی تولید می کند.
عایق و محافظت: وجود چربی زیر پوست مانند یک عایق بدن را در مقابل تغییرات ناگهانی درجه حرارت حفظ می کند. چربی اطراف برخی ارگان های حیاتی مانند قلب و کلیه قرار دارد و آن ها را در محل خود نگه داشته و از تروماها و جراحات مکانیکی حفظ می کند.
تامین اسیدهای چرب ضروری: اسیدهای چرب ضروری در تامین سلامت پوست بهبود رشد کودکان و ساخت ایکوزانوییدها (پروستوگلندین، ترومبوکسان، لوکوترین ها و…) به عنوان گروهی از عوامل که به تنظیم فشار خون، لخته خون و دیگر عملکردهای بدن کمک می کنند.
نقش ساختاری: فسفولیپیدها در ساختار غشای سلول نقش دارند.
حمل و جذب و ذخیره ویتامین های محلول در چربی
به عنوان طعم دهنده غذایی
اختلال چربی خون
بالا رفتن مقدارکلسترول و تری گلیسرید از مقدار طبیعی آنها در خون باعث ایجاد بیماری چربی خون می شود.
کلسترول
کلسترول در همه سلول های بدن یافت می شود و وظایف حیاتی و مهمی را بر عهده دارد. کلسترول هم از راه غذا تامین می شود و هم در بدن تولید می شود.
کلسترول چهار وظیفه مهم دارد که بدون آنها نمی توانیم زندگی کنیم:
• کمک به ساختار دیواره سلول
• ساختن اسید های صفراوی گوارشی در روده
• امکان ساخت ویتامین D را به بدن می دهد.
• در سنتز هورمون ها نقش دارد
تری گلیسرید
تری گلیسرید نوعی چربی است که هم از غذا دریافت می شود و هم مازاد کالری دریافتی بدن بصورت تری گلیسرید در سلول ها ذخیره می شود. این انرژی ذخیره ای در مواقعی که کالری کمی به بدن می رسد به واسطه هورمون ها تجزیه شده و برای تامین انرژی مورد استفاده قرار می گیرد.
- عوامل موثر بر بالا رفتن چربی خون
- خوردن مواد غذایی حاوی چربی بالا
- دیابت
- اختلالات کلیوی
- اختلالات کبدی
- هیپوتیرویدیسم (کم کاری غده تیرویید)
- عدم تحرک
- الکلیسم (اعتیاد به الکل)
- اختلالات ارثی
- استرس
- قرص های پیشگیری از بارداری
- قرص های فشار خون
- استروئیدها
علایم بالا بودن چربی خون
سنگین و غلیظ شدن خون که باعث کندی حرکت آن در عروق می شود و لذا باعث اختلال خونرسانی و کمبود نسبی اکسیژن در بافت ها خواهد شد و دیگری افزایش حرارت بدن در اثر افزایش صفرا از جمله علائم اصلی این اختلال به حساب می آیند. این علایم به طور خلاصه عبارتند از:
احساس سنگینی، خستگی یا کوفتگی در بدن
خواب آلودگی
سوزش و احساس افزایش حرارت نقاط مختلف بدن به خصوص کف پا که معمولاً در شب تشدید می شود.
دردهای نسبتاً مقاوم به درمان در ناحیه ساق و کف پا (و گاهی هم در سایر نواحی بدن)
درد قفسه سینه
سردردهایی که معمولاً به صورت سنگینی سر خودنمایی می کند.
خشکی و یا تلخی دهان
سرگیجه و گاهی وزوزگوش
افزایش تعریق بدن
ورم و پف کردن صورت
در موارد نادری چربی خون موجب تشکیل رسوبات چربی در عنبیه چشم (به شکل یک حلقه سفید رنگ در اطراف عنبیه دیده)، اطراف تاندون‌ها (به شکل یک توده بدون درد در اطراف مفاصل، به نام گزانتوما) و زیر پوست (به شکل ضایعات زرد رنگ در اطراف چشم)
عوارض ناشی از بالا بودن چربی خون
- سکته قلبی
- سکته مغزی
- رسوب در دیواره عروق و تنگی آنها
- بیماری عروق محیطی
- نارسایی کلیه
- التهاب حاد پانکراس
تشخیص
چربی خون با انجام آزمایش خون قابل تسخیص است.در آزمایش خون میزان انواع چربی‌های موجود در خون از جمله تری گلیسیرید،کلسترول کل،LDL و HDL اندازه‌گیری می‌شود.برای آن که نتایج این آزمایش تا حد ممکن دقیق باشد این آزمایش به صورت ناشتا انجام می‌شود. به این معنی که فرد نباید برای مدت زمان معینی (ترجیحا به مدت 12 تا 14 ساعت) قبل از انجام آزمایش غذا بخورید
دارودرمانی
بسته به نوع بیماری چربی خون، داروهای متعددی تجویز می‌شوند. پزشک ممکن است یک یا تعدادی از داروهای زیر را تجویز کند:
• داروهای استاتین از جمله آتورواستاتین، پراواستاتین، سیمواستاتین، فلووستاتین و روزوواستاتین
• داروهای متصل شونده به اسیدهای صفراوی (رزینها) از جمله کلستیرامین و کلستیپول
• اسید فیبریک‌ها از جمله جمفیبروزیل و فنوفیبرات
• سایر دارو ها از جمله اسید نیکوتینیک، ازتیمیب، پروباکول و روغن ماهی
تغییر در الگوی زندگی
داشتن وزن سالم و کنترل آن
داشتن تغذیه سالم
کاهش مصرف الکل
ترک سیگار
ورزش منظم
ورزش منظم به بهبود سطح کلسترول خون کمک می کند و سطح LDL و تریگلیسرید را پایین می آورد. با صلاح دید پزشک روزانه 30 تا 60 دقیقه فعالیت بدنی باید داشت. پیاده روی تند،شنا،دوچرخه سواری و کوهنوردی از جمله ورزش های کمک کننده می باشند.برای حفظ انگیزه توصیه می شود به گروه ورزشی پیوسته و از ورزش کردن خود لذت ببرید.
توصیه های غذایی
- هنگام خرید مواد غذایی به برچسب آنها دقت شود و به مقدار و نوع چربی مواد غذایی خریداری شده توجه گردد.
- برای پخت و پز از روغن کانولا یا زیتون استفاده شود.
- قسمت چربی گوشت ها جدا شود و پوست مرغ جدا شود.
- به جای سرخ کردن مواد غذایی بیشتر بخارپز شوند.
- از لبنیات کم چرب و یا فاقد چربی استفاده شود.
- آبلیمو و آبغوره و افزودنی های گیاهی را جایگزین سس مایونز کنید.
- در صورت تمایل به استفاده از روغن در سالاد از روغن زیتون استفاده شود.
- از میوه و سبزیجات تازه بیشتر استفاده شود.
- گاهی وعده های بدون گوشت مثل سوپ سبزی وخوراک لوبیا و سالاد استفاده شود.
- مصرف زرده تخم مرغ را به دوبار در هفته کاهش دهید.
- از مغزها و دانه ها که حاوی چربی غیراشباع و حاوی آلفالینولنیک اسید می باشند استفاده شود.
- استفاده از عرق زیره و پودر زیره
- استفاده از شوید و تخم شوید
- مصرف سماق با غذا
- مصرف شکلات تلخ
- چای سبز با دارچین و زنجبیل
- مصرف زرشک/آب زرشک و عناب و اب انار
- کاهش مصرف فست فود
- مصرف ماهی حداقل یکبار در هفته
- استفاده از جو دو سر سبوس دار که حاوی بتاگلوکان است. این فیبر از نوع فیبرهای محلول بوده که باعث کاهش سطح کلسترول می شود.
- استفاده از سیب که حاوی پکتین و منبع سرشاری از فیبرهای محلول است.
- دریافت کافی کلسیم باعث کاهش LDL می شود.
- توقف مصرف اسید چرب ترانس که باعث بالا رفتن LDL وTG و کاهش HDL می شود و سرطان زا و ایجاد کننده ی دیابت است.
- افزایش مصرف آنتی اکسیدان ها مانند ویتامین c و E و بتاکاروتن
